مسجدی با چهار، مناره ۱۱ ضلعی در داراب

خبرگزاری شبستان - شیراز:

یکی از قدیمی ترین شهرهای جهان، داراب است که به «دارابگرد» معروف بوده و قدمت تاریخی آن به هزاره های پنج و 6 قبل از میلاد باز می گردد.

جاذبه های تاریخی عدیده ای، امروز در شهرستان داراب بر جای مانده که یکی از شاخص ترین آنها، مسجد «جامع» داراب است که با داشتن ویژگی های معماری خاص با سایر مساجد جهان دارای تفاوت اساسی است.

مسجد چهار مناره ای

مسجد «جامع» داراب، تنها مسجد چهار مناره‌ای در جهان است که مناره‌های آن برخلاف سایر مساجد مدور نیست و معماری آن به آرامگاه «اعتمادالدوله تهرانی»، پدر «نور جهان»، (ملكه ايرانی هندوستان) در شهر «آگرا» در هندوستان شبیه است.

این مسجد در شمار چهار، بنای شاخص تاریخی داراب قرار دارد و در حال حاضر، کهن ترین بنای تاریخی شهر داراب کنونی در استان فارس است که بر روی برج های آن، آیات قرآن کریم، آیه الکرسی و «لا اله الا الله، محمد رسول الله» به خط کوفی نوشته شده است.

در فضای گوشه ای از حیاط مسجد، 2 سنگ آسیاب به چشم می خورد که روزگاری برای کوبیدن ساروج مورد استفاده قرار می گرفت.

مسجد خاکی رنگ

شاخص بودن مسجد «جامع» داراب اما به گفته «فرشيد زارع» به دلیل معماری ویژه و منحصر به فرد آن است:

یک راهنمای گردشگری فرهنگی با اشاره به وجه تمایز مسجد تاریخی داراب با سایر مساجد جهان می گوید: با حضور در مسجد «جامع» داراب، نخستین چيزى كه جلب توجه می كند، به کارگیری رنگ و لعاب و مصالح خاکی رنگ در این بنا است.

«فرشيد زارع» ادامه می دهد: آجر و خاک كه مهمترين مصالح به كار رفته در معمارى منطقه وسيعى از فلات ايران به شمار می رود در این مسجد تاریخی نیز به زیبایی و ظرافت به کار رفته است.

وی اضافه می کند: از مزاياى اين مصالح به کار رفته در مسجد داراب، بومى بون آنهاست و لازم نبوده تا مثل امروز، سنگ از ايتاليا با هزينه زياد براى نماى ساختمان به كار برده شود.

زارع تاکید می کند: استفاده از مصالح بومى به دلیل اینکه، باد و آفتاب و باران همين منطقه را خورده از مقاومت منطقه اى بیشتری برخوردار شده است.

وی می افزاید: به طور مجموع و به عنوان مثال، سنگ ايتاليايى كه آفتاب ايتاليا را خورده است، مقاومت كمترى در کشوری با آب و هوای ایران را دارد.

زارع با اشاره به مزیت استفاده از آجر و خاک در ساخت مسجد «جامع» داراب، عنوان می کند: آجر و خاک در زمستان گرم و در تابستان، خنک هستند که مزیت مهمی برای بنایی با کاربرد مسجد به شمار می رود.

مسجدی با مناره های 11 ضلعی

آنچه به گفته این راهنمای گردشگری فرهنگی، مسجد «جامع» داراب را منحصر به فرد کرده است، 11 ضلعی بودن مناره های مسجد است که به صورت منتظم و با تقسيم بندی 360 درجه به ١١ قسمت مساوى در چهار مناره این مسجد به انجام رسیده که اقدامی دشوار و شاید غیر ممکن است.

زارع، ساده بودن اين مسجد را در مقایسه با سایر مساجد جامع جهان از ویژگی های خاص دیگر آن می داند و می گوید: به دلیل اینکه در ساخت این مسجد، شاهد اجرای گنبد نیستیم به نظر می رسد که قدمت آن به قبل از دوران صفویه باز می گردد.

راهنمای گردشگری فرهنگی می افزاید: اجرای معمارى با آجر، گچ و گل، متعلق به ايلخانان و سلجوقيان است اما معمارى ايلخانى، ظرافت و عظمت زيادى دارد كه در اين مسجد به چشم نمی خورد و بدین ترتیب، بنا متعلق به دوره سلجوقيان است.

وی اضافه می کند: در حیاط مسجد «جامع» داراب، درختان خرما و مركبات به چشم می خورد و به اين معناست كه داراب، جهرم و فسا خط مرزى گرمسير (نخل) و سردسير (مركبات) هستند.

در مناره‌های این مسجد، چندین سنگ نوشته وجود داشت که فقط یکی از آنها و مربوط به معافیت مالیاتی تجار داراب در دوره قاجار، باقی ‌مانده است که در سال ۱۳۷۹ به موزه سنگ‌های تاریخی «هفت‌ تنان» در شیراز منتقل شده است.

گفتنی است، نام این مسجد تاریخی در دیماه سال 56 در فهرست آثار ملی کشور نیز به ثبت رسیده است.

گزارش: مریم شمالیان