صحیفه سجادیه در تمدن‌سازی حرف‌های جدی دارد/ همه حقوق انسان در صحیفه آمده است

به گزارش خبرنگار گروه مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان، به مناسبت فرا رسیدن ایام شهادت امام زین العابدین(ع) و نیز برگزاری دهمین کنگره بین المللی «امام سجاد(ع)» به همت ستاد هماهنگی کانون های فرهنگی هنری مساجد کشور (فهما) با حجت الاسلام والمسلمین «عباس نصیری‌فرد»، رئیس مجمع تبیین و ترویج تمدن نوین اسلامی درباره ظرفیت های تمدنی دعا به ویژه ادعیه صحیفه سجادیه گفتگویی ترتیب داده ایم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود:

آیا دعا به عنوان راه ارتباطی بنده با خالق با کارکردهای معنوی، ظرفیت تمدنی نیز دارد و اساسا می توان چنین استعدادی را از آن انتظار داشت؟

تمدن فعلی که بر بشریت در جهان حکومت می کند، غربی و مبتنی بر عقل خودبنیاد است یعنی در تمدن غربی انسان به جای خدا نشسته و تمام امور خویش را شخصاً تدبیر می کند، اگرچه در بسیاری از مسائل به ویژه متافیزیک توان انسان نازل است و این قدرت مدیریتی در همه ابعاد زندگی را ندارد! اما به جهت آنکه رسانه ها و بلندگوهای تبلیغی در دست آنها است، توانسته اند تمدن شان را فرگیر کنند و حتی تمدن های شرقی هم نتوانستند جلوی آنها را بگیرند.

تمدن غربی به دلیل قطع ارتباط انسان با خدا و صرفاً ذهنی دانستن آن و باور به اینکه انسان می تواند بدون خدا هم زندگی کند و چون انسان در جای خدا نشسته و نمی تواند امورات خویش را تدبیر کند، بشر را دچار چالش های عدیده اعم از خشونت ها، جنگ ها، خودکشی ها و ... کرده است، اینها نیست مگر به دلیل تربیت ذیل تمدن غرب که صرفا لذت گرا بوده و فاقد معنویت و اخلاقیاتی است که می تواند روح لطیف انسان را جلوه گر کند.

در چنین شرایطی که بشر به دست بشر از بین می رود و این لذت گرایی ها و منفعت طلبی ها سبب شده حتی زندگی را هم به یکدیگر روا نبینند، انسان عاصی و دچار بحران هویت و معنویت شده است. چون بُعد معنوی انسان رشد نکرده و تنها از رشد مادی بهره مند شده است لذا آسایش دارد اما آرامش ندارد، چون آرامش از روح خداگرا الهام می گیرد.

در چنین شرایطی انسان در پی ملجا و پناه است و آنچه می تواند ارتباط انسان و خدا را تسهیل و هموار کند دعا است، دعا راهی است که انسان می تواند خواسته ها و آرزوهای خود را از طریق آن اعلام کرده و از قدرت لایتناهی الهی بخواهد که از خلاءهای اخلاقی معنوی و مادی به دور باشد.

چاره چیست؟

بر این اساس حرکت انسان از تمدن مبتنی بر عقل خودبنیاد باید به سمت عقل دین‌بنیاد میل کند، یعنی در بسیاری از موارد باید از خالق و دین که نازل شده‌ی خدا است، بهره بگیرد بر این اساس دعا که روزنه ارتباط فکری-اندیشه ای بین انسان و خدای تبارک و تعالی است در هر شرایطی اعم از آسایش و شادی یا مصیبت و سختی شاهراه این حرکت است. از این رو، دعا نقش اساسی در زندگی امروز بشر دارد.

صحیفه سجادیه که در شرایط خاص سیاسی اجتماعی بعد از نهضت عاشورای حسینی توسط حضرت سجاد(ع) انشاء شده است چه ظرفیت های تمدن ساز و جامعه پردازانه‌ای دارد؟

امام سجاد(ع) در شرایطی صحیفه سجادیه و دیگر ادعیه را انشاء فرمودند که همین خلاء های اخلاقی، هویتی و معنوی در جامعه وجود داشت بعد از قیام عاشورای حسینی جامعه آن روز بشری و نیز جامعه مسلمان که تحت سیطره حکومت اموی بود از دین فقط ظواهر و پوسته اش را داشتند، یعنی مردم نماز می خواندند اما حقایق نهفته در عبادات و اهداف اصلی وجوب آنها را که همان صیقل دادن روح انسان است تا بتواند در ابعاد مختلف زندگی اخلاقی باشد، نمی دانستند به عبارت دیگر، مردم ظاهر دینی داشتند اما در بطن زندگی آنها مشکلات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، خانوادگی و ... موج می زد.

گمشده آن زمان خدای حقیقی بود، مردم نمی توانستند با اوامر الهی حیات خویش را اداره کنند و در پرتگاه های اخلاقی قرار گرفته بودند.

از این رو، امام سجاد(ع) در پی روزنه و راهی بودند که مردم را به خدا برسانند لذا از دعا که زمزمه درونی بین انسان با خدا برای عرضه نیازها و آرزوها است، برای هدایت مردم به سوی خدا استفاده کردند تا مردم روح خویش را جلا داده و آنچه را صحیح است از خدا بخواهند.

یعنی صحیفه سجادیه می تواند در بحران هویتی که انسان ها در پی تمدن غربی به آن مبتلا شده اند، راهگشا باشد؟

صحیفه سجادیه امروز می تواند برنامه مدون برای بشر خسته از تمدن مادی گرای غرب باشد، این کتاب شریف همه مسائل اعم از حقوق شهروندی، حقوق زنان، حقوق مردان، حقوق معلمان و متعلمان، حقوق استاد و دانشجو، حقوق حیوان حتی حقوق طبیعت را که امروز درباره آنها حرف های شعاری زده می شود و در سازمان ملل منشور شده شامل می شود.

حقی نیست که در حیات آدمی و محیط اطراف او باشد مگر در صحیفه سجادیه به آن اشاره شده است، صحیفه سجادیه برنامه جامع بشری در حوزه های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، خانوادگی و ... است که متاسفانه، همچنان در عزلت است و خیلی مورد توجه نیست.

یعنی می توان با تکیه بر آموزه های نورانی این کتاب شریف مشکلات امروز جامعه را ریشه یابی و حل کرد؟

فرازهای بسیار عظیم و ریشه یابی مسائل و آسیب شناسی جامعه از ویژگی های صحیفه سجادیه است، امام سجاد(ع) به عموم مسائل و مشکلات فردی و خانوادگی در این کتاب نظر دارند امروز می توان با نگاه کاربردی به دعاهای صحیفه سجادیه بسیاری از مسائل را حل کرد.

تمدن اسلامی نیازمند برنامه های کاربردی و عملیاتی است می توان در ساخت تمدن نوین اسلامی از قرآن، نهج البلاغه و صحیفه سجادیه استفاده کرد به ویژه آنکه در بخش آسیب شناسی و نگاه به چگونگی به وجود آمدن آسیب ها نیز صحیفه سجادیه ورود جدی دارد.

باید توجه داشت در ساخت تمدن نوین اسلامی و استحکام بنیان های اصلی آن یعنی فرد و خانواده، صحیفه سجادیه حرف های جدی برای گفتن دارد.

برگزاری کنگره ها و همایش هایی همچون کنگره بین المللی «امام سجاد(ع)» در شناخت این ظرفیت ها چه تاثیری دارد؟

هر اقدامی اعم از برگزاری کنگره، همایش و سمینار برای معرفی و شناساندن اهل بیت(ع) قابل تقدیر است لذا  برگزارکنندگان کنگره بین المللی «امام سجاد(ع)» کار ارزشمندی انجام می دهند. البته باید این کنگره ها و همایش ها درباره اهل بیت(ع) به ابعاد مختلف حیات ائمه(ع) نظر داشته باشند، برگزاری تخصصی و پرداخت به یک بُعد شخصیتی حضرات معصومین(ع) مثل سیره سیاسی یا سیره تربیتی آنها در این قسم فعالیت ها ضرورت دارد.

نکته دیگر اینکه حاصل این همایش ها و کنگره ها نباید صرفاً تبلیغی ترویجی باشد بلکه باید نگاه های کاربردی را هم استخراج کرد؛ برای مثال راهکارهای ارتقای اخلاقی جامعه از منظر امام سجاد(ع) را به جامعه معرفی کنیم.