جایگاه مسجدالاقصی به عنوان اولین قبله مسلمانان/ شهرسازی در اسلام با مسجد آغاز شده است

به گزارش خبرنگار گروه مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان، بیست و یکم اوت هر سال مصادف با 3۰ مرداد، روز جهانی مساجد نامگذاری شده است. در سال 1348 در چنین روزی مسجدالاقصی که قبله اول مسلمین جهان است، توسط صهیونیست ها به آتش کشیده شد. مسجد در اسلام، قلب تپنده حیات این دین و جایگاه پیوند آسمان و زمین است، و انسان به عنوان اشرف مخلوقات در آن رشد و تکامل می‌یابد. به مناسبت روز جهانی مسجد با حجت الاسلام «امیرعلی حسنلو»، استاد حوزه و مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه های علمیه گفت و گویی پیرامون اهمیت جایگاه مسجد در آموزه های اسلام و اهمیت مسجد الاقصی ترتیب داده ایم که در ادامه مشروح آن را می خوانید:

 در فرهنگ قرآن و آموزه های اسلامی مساجد چه جایگاهی دارند؟

مساجد نه تنها در اسلام بلکه در همه ادیان جایگاه رفیعی دارند. اولین بنای اسلام و اولین پایگاه تبلیغ دین و فرهنگ در اسلام مسجد است و براساس روایاتی اولین بنای روی زمین وقتی آدم به زمین حبوط کرد، بنای مسجد الحرام بود و  بر این اساس می توان گفت مسجد اولین بنیان فرهنگ و علم و هنر و دریک کلمه تمدن در روی زمین هست؛ همه معابد روی زمین و عبادتگاهای دیگر با تاسی از این عبادتگاه ساخته شده اند و می توان گفت همه بناها و خانه ها و پناهگاه بشر به تقلید از مسجد ساخته شده است ؛ چنانکه قرآن به این حقیقت تصریح نمود که اول «بیت وضع للناس» ‏ اولین خانه ای که برای مردم ساخته شد و در عبارت دیگر از آن به بیت العتیق درقرآن یاد شده است.

از کعبه و مسجدالحرام که اولین جایگاه عبادت و مسکن اولین انسان روی زمین بوده است، در کتابهای آسمانی پیش از قرآن نیز کعبه و مسجد الحرام به بزرگی یاد شده است ؛ واژه ذی طوی یکی از کوههایی است که در اطراف مکه قرار دارد و داخل حرم است و ذکر این مکان مقدس است که در کتاب عهد عتیق و جدید ذکر شده است ؛از این روی بي‌شك در فرهنگ اسلام، هيچ مكاني به اندازه مسجد داراي اهميت نبوده تا پيرامون آن توصيه‌ها و دستوراتي رسيده باشد، زيرا در قاموس اسلام دين و دنيا در مسجد گرد هم مي‌آيند.

از ديرباز نقش مسجد در جامعه اسلامي نقش سازنده و محوري بوده است به طوري كه در صدر اسلام مسجد مكاني برای تعليم و تربيت، وعظ و خطابه، نماز جماعت، قضاوت و مشورت... بود و پیامبر اکرم (ص) اولین نهادی که در هنگام ورود به یثرب بنا کردند، مسجد بود که امروز به مسجد قبا معروف است. بنای دوم حضرت (ص) نیز مسجد النبی (ص) در شهر یثرب است و از این رو می توان گفت بنا و آغاز شهرسازی اسلامی با مسجد بوده است؛ در قرآن کریم به بنای مسجد اهمیت بی مانند داده شده است.

در تشکیلات اسلامی و نهادهای اداری اسلام تا قرون اخیر بویژه در تاریخ خلافت پایان خلافت عثمانی و تجزیه ممالک اسلامی مسجد محور همه امور بود و بنای مسجد در شهر سازی حرف اول را می زد حتی خلفا در ساختن کاخ ها و کوشک به مسجد بهترین مکان را اختصاص می دادند کتابخانه ها و مراکز تعلیمی در کنار مساجد بنا می شد ؛ متاسفانه اکنون این نقش مدتهاست کم رنگ و بلکه ازبین رفته است.

مساجد با داشتن چه ویژگیهایی می توانندجایگاه مسجد تراز اسلامی را داشته باشند؟

مسجد در زمان صدر اسلام و عهد رسول الله(ص) اولین کانون و مرکزی ترین تشکیلات اداری حکومت اسلامی بود که همه امور از آنجا تدبیر می شد. نماز یکی از این امور بود، می شود گفت مهمترین مرکزی بود که کار چندین وزارتخانه در آن انجام می گرفت از مشورت و همدلی و حل و فصل مشکلات خانواده ها تا حل و فصل مشکلات اقتصادی مسلمانان و امورات نظامی اسلام از مسجد شروع می شد و بعدها پادگان به بیرون شهر منتقل شد و اعلام جهاد از مسجد بود؛ ویژگی های مساجد صدر اسلام اینگونه بود و در یک کلمه مسجد محل و کانون امید مسلمانان برای حل تمام مشکلات مادی و معنوی به حساب می آمد و هرچه از نقش مساجد کاسته شد، در اسلام مشکلات فزونی و آسیبها فراوان شده است.

علت اصلی آن این است که هرچه کم توجهی به نماز جماعت در میان مسلمانان زیاد شده مشکلات و آسیب ها هم افزایش یافته است؛ شاید علتش کاهش بناهای مساجد بوده است؛ لذا هر محله از محله های قدیم که مساجد زیاد و نمازهای جماعت با شکوه دارند مشکلات و آسیب های اجتماعی کمتر خود را نشان داده است.

بعد از گذشت۱۴۰۰ سال از صدر اسلام چگونه می توان مساجد را به جایگاهی که در دوران صدر اسلام داشتند رساند؟

در معماری اسلامی و شهر باید به مسجدسازی و محوریت مسجد و به مساجد به عنوان کانون فرهنگی و آموزشی توجه ویژه شود و مساجد جذابیت های علمی و فرهنگی و هنری برای جوانان داشته باشند و برای اوقات فراغت برنامه های متنوعی تدارک ببینند. مساجد باید توسط مراکز فرهنگی و وزارتخانه فرهنگ و ارشاد یا سازمان اوقاف و تبلیغات و دفتر تبلیغات به صورت متمرکز و همسو تامین و پشتیبانی شوند.

‏ من معتقدم که مراکزی چون دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه و ... به جای چاپ انواع دانشنامه و کارهای تکراری و کتاب سازی که قبلا هم از سوی دیگران با عناوین دیگری ‏منتشر شده است و جذب هیات علمی و صرف هزینه گراف به این مسائل ، باید برای تبلیغ برنامه ریزی صحیح داشته باشند، تبلیغی که در بطن جامعه و فضای مجازی دیده شود. اگر چنین ‏رویکردی را بسط ندهیم نتیجه اش حضور گروه های مختلف با اندیشه های التقاطی است که به نام دین فعالیت ‏می کنند و یک سری عرفان های نوظهور که من از آنها به عنوان عرفان استعماری یاد می کنم را در جامعه مطرح ‏و اثر گذار خواهند شد‎.‎

رهبری معظم مدظله بارها مطالباتشان در حوزه مسجد را در جمع شوراهای شهری و شهرداران و در دیدارهای عمومی و خصوصی تاکید داشته اند که متاسفانه اگر توجه بیشتر می شد، با این وضع مواجه نبودیم ؛ لذا این مسئله نیز باید آسیب شناسی شود که مشکل چه بوده است که تاکیدات این بزرگوار چندان که باید جامه عمل نپوشیده است و آسیبها رو به فزونی بوده است. رهبری اخیرا نیز در توصیه ای فرمودند محوریت حمایتهای اجتماعی در شرایط کرونا مساجد باشند، این توصیه بسیار زیبا و بر اساس سنت پیامبر(ص) است که مسئولین امر باید جدی بگیرند.

 روز جهانی مسجد به دلیل به آتش کشیدن مسجدالاقصی توسط یهودیان نامگذاری شد، اهمیت مسجد الاقصی در اسلام چیست؟

نام بيت‌المقدس در قرآن كريم به «المسجد الاقصي» در آيه نخست سوره مبارکه «اسراء» یاد شده؛ مفسران گفته اند نزول این آيه به سير شبانه و معراج پيامبر اكرم(ص) از مكه به بيت‌المقدس تصریح دارد. در آيات مربوط به تغيير قبله نيز تلويحاً به بيت‌المقدس اشاره شده است آن گونه كه از روايات برمي‌آيد پيامبر(ص) در ماههاي نخست هجرت به مدينه، رو به بيت‌المقدس، قبلة يهوديان نماز مي‌گزارد و پس از آن خداوند مسجدالحرام را قبلة ويژه مسلمانان قرار داد و راه طعنه برخي يهوديان مدينه را بست. عموم مفسران در تفسير اين آيات روايات مربوط به تغيير قبله از بيت‌المقدس به مسجد الحرام را معتبر دانسته‌اند.

تاريخ نخستين بيت‌المقدس به بيش از چهار هزار سال قبل باز مي‌گردد، ساكنان اصلي اين شهر از نخستين قبايل عرب شبه جزيره عربستان بودند كه بعدها به كنعاني‌ها شهرت يافتند. بيت‌المقدس در حدود هزار سال پيش از ميلاد مركز حكومت حضرت سلیمان(ع) و دیگر پیامبران الهی و سر زمینی مقدس پس از مسجد الحرام بوده است چرا که بنای اصل مسجدالحرام به زمان آدم و تجدید بنای آن به دست ابراهیم و تولیت آن به دست حضرت اسماعیل(ع) پیامبر و فرزندان او بوده است.

حديث مشهور نبوی كه بيت‌المقدس را پس از مكه و مدينه سومین شهر مقدس اسلام معرفي مي‌كند، موجب توجه و اقبال مردم به اين شهر شد و آثاري در فضيلت اين شهر به وجود آمد در قرن پنجم دو كتاب در فضائل القدس تدوين شد، قداست بيت‌المقدس از سال 539 ه‍جری قمری در دورة عمادالدين زنگي و در عهد صلاح‌الدين ايوبي و ارسال‌هاي قبل و بعد از 538 ه‍ ق به اوج خود رسيد و در نيمه دوم قرن ششم كتاب‌هاي بسياري درباره فضايل القدس در نقاط مختلف به رشته تحرير درآمد كه تعداد آنها دست كم به سي كتاب مي‌رسد.

یهودیان از تخریب مسجد الاقصی به دنبال چه اهدافی هستند؟

مسجدالاقصي از نظر دين اسلام داراي منزلتي والا و قداستي عظيم است، نخستين قبله مسلمين بوده و پيغمبر اسلام(ص) همه دوراني كه در مكه زندگي مي‌كرد و تا هفده ماه پس از هجرت به مدينه به سمت اين مسجد نماز مي‌گزارده است.اين مسجد محل معراج پيامبر(ص) به افق اعلي مي‌باشد، خداوند در قرآن كريم مي‌فرمايد: «ما پيرامون آن را مبارك گردانيديم كه اين مكان مقرّ انبياء الهي از حضرت ابراهيم(ع) تا حضرت عيسي(ع) و مهبط وحي و محل نزول كتاب‌هاي تورات و انجيل و زبور و ديگر صحف آسماني پيش از قرآن است.

استعمارگران و عامل فتنه انگیز استعمارگر انگلیس که صهیونیسم ها هستند و انگلیس پس از تجزیه قلمرو عثمانی این منطقه را مستعمره خود قرار داد و رژیم صهیونیستی را در این منطقه کلیدی ممالک اسلامی و قلب خاور میانه تاسیس و پس از تاسیس به تخریب مکان های اسلامی از جمله مسجد اقصی کرد و بسیاری از مساجد و بناهای مربوط به اسلام را ویران نمود حتی خانه ها و قبور صحابه پیامبر و بزرگان و دانشمندان اسلامی را همچون وهابیت تخریب و ویران نمود تا سیمای این منطقه را به سیمای صهیونیستی مبدل نماید ؛ اما جریان هوشیار و و نهضت بیداری اسلامی همین روز را بنام روز مسجد نان نهاد تا در تاریخ این جنایت ضبط شود و مسلمانان همواره به فکر و اندیشه آزاد سازی این مناطق و فلسطین عزیز باشند.