دو مزیت مسجد برای کاهش آسیب‌های اجتماعی/ مسجد باید عنصر محوری در محله باشد

به گزارش خبرنگار گروه مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان، نشست «کار ویژه های مسجد برای سالم سازی محیط پیرامون» با ارائه حجت الاسلام و المسلمین سیدحامد شریعتمداری در ماه مبارک رمضان به همت پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت علیهم السلام و مرکز همکاری های علمی و بین الملل برگزار شد، آنچه در ادامه می آید مشروح مباحث مطرح در این نشست است:

بهترین نقطه امنی که ما را به سرمنزل مقصود می رساند، مسجد است به عنوان نقطه ثابتی که می تواند منشا تحولات بسیار باشد و در عین اثربخشی اجتماعی، مرکزیت ارزش‌مداری دارد و خانواده و جامعه را با کشش و جاذبه الهی خود هدایت می کند. این مسئولیت را می توان از مسجد انتظار داشت.

مسجد نقطه عزیمت پیامبر(ص) به معراج بوده و محلی است که خداوند می فرماید: از جنبه های جهاد حفاظت از این خانه امن است، و کسانی مجاز به حفاظت از آن هستند که اهل تقوا باشند؛ همین که مسجد خانه خدا روی زمین شمره شده، در تبیین اهمیت این بنا کافی است. فضایل بسیار بر عمران خانه خدا برشمرده و کارکردهای بسیار بر عهده آن از صدر اسلام گذاشته شده است. ازجمله کارکردهای اجتماعی، اقتصادی، تبیینی، جهادی و امنیتی و ... چنان که پیامبر(ص) جلسات مهم خود را در مسجد برگزار می کردند و به عنوان واحدی پویا 24 ساعته فعالیت می کرد.

امام مسجد و امام محله بسیاری از این نقش ها را بر عهده داشته است از ثبت و ضبط املاک و قراردادها تا موارد دیگر؛ اما بعدها بسیاری از این شئون و کارکردها از مسجد گرفته شد و متاسفانه امروز مسجد در ذهن بسیاری از مردم به عنوان عبادتگاه و نمازخانه شناخته می شود. در حالی که هرگز چنین کارکردی برای آن مدنظر نبوده است.

تغییر رویکرد از مسجد به مثابه عبادتگاه به یک نهاد اثربخش که روابط چهارگانه انسان را تنظیم می کند، تحولات بنیادین را رقم می زند؛ اگرچه بسیاری از مساجد امروز کارکردهای اصیل خود را از دست داده اند اما هنوز هم مسجد پایگاه تربیت نفس است و می تواند به شکل نوینی کارکردهای ویژه داشته باشد و رسالت اجتماعی خود را انجام دهد. البته این به عزم مومنان نیاز دارد.

آسیب های اجتماعی

مطالعات مختلفی در این باره صورت گرفته و فراتحلیلی از پژوهش های انجام شده داشته ایم و تقریبا از بین 127 آسیب اجتماعی، 54 مسئله فرهنگی عقیدتی سیاسی را در تحقیق آورده ایم که مبلغان با استفاده از ظرفیت مسجد می توانند اقدام به رفع آنها کنند.

نمی توان تک تک آسیب های اجتماعی را ریشه‌یابی کرد، بخشی از علت بازمی گردد به مواجهه با مدرنیته و ثانیا در حل این مشکلات باید به نظان هویتی و ارزشی ثابتی تکیه کرد که پایگاه خانواده، انسان و محله و جامعه باشد.

مسجد می تواند همانطور که در گذشته چنین نقشی داشته، محلی باشد که زمینه بروز مشکلات را در خانواده ها کاهش دهد یا از بین ببرد. مسجد دو مزیت دارد؛ نخست آنکه مسجد سنگر است، اگر چنین نباشد یعنی افراد جامعه سنگری ندارند و در معرض تیرباران دشمن قرار دارند! دوم اینکه مسجد درون‌زا است یعنی نیروهایش را از محله یافته، تقویت و بازتولید می کند.

مقام معظم رهبری بر نقش حلقه های میانی در جامعه تاکید دارند؛ حلقه واسطی که می تواند بین افراد با نهادهای حاکمیتی ارتباط برقرار کند. گام اول شناسایی است، توسط بسیج، امام جماعت، هیئت امناء، کانون و دیگر ارکان و مرحله بعد ارائه راه حل است. این کار را در 30 محله انجام داده ایم و شبکه مساجد فعال تشکیل شده که برای مثال خانواده های محروم توسط آنها شناسایی شده اند.

از طریق این حلقه های میانی به معضلات و چالش هایی همچون طلاق، ترک اعتیاد و ... رسیدگی شده است. 

حلقه دوم، گروه های تخصصی هستند که خدمات تخصصی ارائه می کنند مثل ارائه مشاوره های حقوقی، تربیتی، رفع اختلاف و ...

حلقه سوم نهادهایی که مسئولیت دارند که خودشان به تنهایی امکان ورود نداشتند اما الان به عنوان تسهیل‌گر ورود می کنند.

مسجد با رویکرد فعال و با کمک این سه حلقه می تواند محله را متحول کند به ویژه مساجدی که هویتی خاص به محله بخشیده اند مثل محله استعدادهای درخاشن، محله کتابخوان، محله قهرمانان ورزشی و ... .

البته قرار نیست مسجد به همان سبک و سیاق تاریخی خود، نقش آفرینی کند چون برخی نقش ها را امروز دارد که سابق آنها را نداشته است؛ برای مثال خدمات مشاوره ای در زمینه های مختف.

تاکید بر این است که جایگاه مسجد به عنوان عنصر محوری در درون محله باشد که بسیاری از نیازهای مردم را مرتفع می کند. مثل راه اندازی خانه های نیکوکاری در جوار مسجد که توانسته بسیاری از آسیب های اجتماعی را در خانواده های محروم کاهش دهد.