مسجد حربن ریاحی؛ مسجدی با ۸ دهه قدمت در جوار امامزاده قاسم(ع)

به گزارش خبرنگار گروه مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان، در ضلع شمال میدان امامزاده قاسم(ع) و در ابتدای کوچه قادری، بنای کاهگلی یک مسجد قدیمی با گذشت بیش از 8 دهه از عمرش هنوز هم برای اهالی قدیمی امامزاده قاسم(ع) یادآور خاطرات دور و نزدیک محله است.

اتاقک کوچکی که اگر چه هیچ نماد و نشانه‌ای از معماری رایج مساجد ندارد اما برای مو سفیدان محله انبوهی از خاطرات را در دل خود جا داده است. روی در فلزی اتاقک و در تابلویی کوچک، نام مسجد حربن ریاحی نوشته شده که از کاربری این بنای کاهگلی خبر می‌دهد.

این نمازخانه قدیمی، روزگاری در مسیر باغ‌های‌آبادی امامزاده قاسم(ع) قرار داشت. اهالی قدیمی و کشاورزان در این اتاقک کوچک که برای اقامه نماز فرادا بنا کرده‌ بودند، نماز می‌خواندند و گاهی هم مجلس روخوانی قرآن داشتند. در فلزی کوچک مسجد حر بن ریاحی، ما را به فضای داخلی این اتاقک کاهگلی پاگشا می‌کند.

زیر سقف این مسجد 15‌مترمربعی خبری از هیاهوی اطراف میدان امامزاده قاسم(ع) نیست. قرآن‌ها و رحل‌ها، خوشه‌های رنگارنگ تسبیح و جانمازهای سنتی در 4 گوشه نمازخانه ردیف شده‌اند.

این نمازخانه هنوز هم پاتوق جمعی از مو سفیدان محله است. مثل گذشته‌ها، چراغ نمازخانه را روشن می‌کنند و گاهی برای اقامه نماز فرادا و گاهی هم برای روخوانی قرآن دور هم جمع می‌شوند. روی دیوار غربی نمازخانه اما ردیف قاب‌های نقاشی که چهره‌ موسفیدان محله را در خود ثبت کرده بیش از هر چیز دیگری جلب توجه می‌کند. یکی از اهالی هنرمند محله، چهره درگذشتگان محله امامزاده قاسم(ع)، کسانی که یک روز در همین مسجد کوچک به نماز ایستاده‌اند را به تصویر کشیده تا برای همیشه یاد آنها در این بنای خاطره‌انگیز زنده بماند.

نقاشی چهره‌های دلنشین پیرمردانی که روی دیوار مسجد قدیمی محله قاب شده‌اند چنان زنده به نظر می‌رسند که تماشای آنها برای اهالی محله امامزاده قاسم(ع) بلیتی است برای سفر به گذشته. لبخند آخرین کدخدای‌آبادی، نگاه پررمز و راز مسافری که یک روز به امامزاده قاسم(ع) آمد و محبوب همه اهالی‌آبادی شد و نگاه خیره پیرمردی که انگار هنوز حرف‌های بسیاری برای گفتن دارد، دور تا دور مسجد حربن ریاحی قاب شده‌اند.

این مسجد کوچک یکی از آخرین یادگاری‌های روزگار گذشته‌ آبادی امامزاده قاسم(ع) است؛ اتاقک ساده و بی‌آلایشی که بیش از یک قرن در ضلع شمال میدان امامزاده قاسم(ع) و شانه به شانه خانه‌های اطراف، محل گردهمایی، همنشینی، اقامه نماز و عبادت اهالی‌آبادی بوده است. تابلوی سبز رنگ کوچکی که در ورودی اتاقک نصب شده می‌گوید این اتاقک کاهگلی بی‌آلایش یکی از مساجد کوچک شمیران است. مساجدی که اگر چه در ظاهر هیچ شباهتی با نمای ظاهری مساجد ندارند اما روزگاری برای خود برو بیایی داشتند. روزگاری که محله امامزاده قاسم(ع) مثل دیگر محله‌های شمیران، ‌آبادی خوش آب‌وهوایی در همسایگی ارتفاعات شمال تهران بود به جز مسجد جامع‌ آبادی نمازخانه کوچکی در هر روستا بنا می‌شد.

در آبادی امامزاده قاسم(ع) هم مثل دیگرآبادی‌های شمیران علاوه بر مسجدجامع، مساجد کوچک یا نمازخانه‌های کوچکی ساخته می‌شد تا سالمندان و افرادی که به‌ویژه در روزهای برفی سال توان دسترسی به مسجدجامع نداشتند برای انجام فرایض دینی به این اماکن بروند.

مسجد کوچک حر بن ریاحی هم روزگاری محل اجتماع و همنشینی اهالی بوده است. روی حصیر ساده مسجد به قدر قرائت قرآن یا اقامه نماز فرادا دور هم می‌نشستند، چای می‌نوشیدند و دقایقی هم‌صحبت می‌شدند. به تدریج با توسعه ساخت‌ و سازها این مسجد کوچک هم از رونق افتاد و حتی در دوره‌ای مسجد ضلع شمال میدان که حالا مسجد حربن ریاحی نامگذاری شده به اتاقکی متروکه تبدیل شد.