تمدن نوین اسلامی باید از مسجد شکل بگیرد/امام جماعت خوب محور وحدت در مسجد، محله و جامعه باشد

خبرگزاری شبستان__یاسوج: تا جایی که تاریخ بشر به یاد دارد، در همه ادیان و مذاهب و بین همه ملت ها و اقوام، مراکزى خاص با عنوان «معبد» وجود داشته است و این مراکز شاهد حضور و تجمع مردم به مناسبت هاى مختلف و در زمان هاى خاص بوده اند.

این واقعیت تاریخى بیانگر یک حقیقت انکارناپذیر است که احساس نیاز به پرستش و ضرورت برقرارى پیوند و رابطه بین آدمى با خالق خود، امرى فطرى است که در نوع بشر و البته با شدت و ضعف وجود داشته و خواهد داشت .

رابطه بین خالق و مخلوق، رابطه عبودیت و بندگى است و درسایه همین بندگى، زندگى معنا و مفهوم خاص پیدا می کند.

مسجد اسم مکان از فعل سَجد ـ یسجد و به معناى محل سجده و عبادت است .

اگرچه ادیان، مذاهب و یا اقوام مختلف هر یک براى خود معبدى با نام هاى گوناگون داشته اند، اما اسلام «معبد» خود را «مسجد» نام گذاری کرد، نامى که یادآور اوج کرنش، خضوع و بندگى و به همین دلیل است که «مسجد» و «نماز» همزاد هم و تداعى کننده یکدیگر بوده اند، زیرا بین عبادات، عبادتى چون نماز است که در آن انسان به سجده مى رود و در برابر عظمت معبود و مسجود سر بر خاک مى ساید و بندگى خود را به نمایش مى گذارد.

پایگاهى که سنگ بناى آن بر اساس تعهد، ایمان و تقوا نهاده مى شود، مى تواند در کمال سادگى و به دور از جاذبه هاى ظاهرى، تحول آفرین و الهام بخش باشد و در تزکیه و وارستگى اهل ایمان، نقش بى بدیل خود را ایفا نماید.

پایگاه بندگی، عبودیت و وارستگى، کانون فعالیت هاى علمى و فرهنگى، مرکز تصمیم گیری هاى سیاسى و حکومتى، دادگسترى و مرجع حلّ و فصل دعاوى، مقرّ فرماندهى و بسیج نیروهاى نظامى، ارائه خدمات پزشکى،  مرکز اطلاع رسانى، مرکز حل مشکلات اجتماعى و ... در مساجد شکل می گیرد.

همچنان که پیامبر گرامی اسلام بعد از هجرت به مدینه، دستور ساخت مسجد قبا را صادر کرد و خود نیز در ساخت این بنا نقش داشت و مسجد قبا به عنوان نخستین مسجد دنیای اسلام علاوه بر پایگاه عبادی، به مرکز تصمیم گیری مسلمانان برای امورات مهم تبدیل شد.

محله قبا نیز با ساخت این مسجد، شاهد وقایع مهمی چون ایجاد عقد اخوت بین مهاجرین و انصار، تشریع وجوب زکات تاریخ الاسلام، ج۲، ص۳۲. و دلایل و معجزاتی چون جوشیدن آب از انگشتان پیامبر(ص) بود. تاریخ الاسلام، ج۲، ص۳۲.

مسجد علاوه بر آنکه مکانی برای عبادت و اجرای مراسم مذهبی به شمار می رفت، مرکزی برای مشورت و تصمیم گیری در امور سیاسی، نظامی، فرهنگی، اجتماعی و ... نیز بود.

در ایران نیز در ابتدای پیروزی انقلاب مساجد نه تنها محلی برای عبادت که محلی برای فعالیت فرهنگی علیه رژیم شاهنشاهی و نظام اجتماعی حاکم تبدیل شد.

نقش مسجد در انقلاب اسلامی به اندازه ای گسترده بود که این رژیم، درب برخی از مساجد را بست. البته حکومت نتوانست مانع کارآیی مساجد شود و مسجد، به پایگاه انقلاب، مرکز نشر آموزه های اسلامی و محل وحدت نیروهای انقلابی تبدیل شد.

در دوران دفاع مقدس هم حوادث جبهه ها و پیامدهای سیاسی و اجتماعی عملیات رزمندگان، بیش تر از تریبون های مساجد برای مردم تبیین می شد، حتی فرماندهان مؤثر دفاع مقدس پس از انجام عملیات های مهم، در مساجد حضور پیدا می کردند و درباره چگونگی عملیات ها و دستاوردهای آن به ویژه تأثیر آن در تحولات منطقه ای و جهانی سخن می گفتند و مردم هم سخنان پرشور آنان را به عنوان سفیران صادق دفاع مقدس، به جان و دل می سپردند و برای دیگران نقل می کردند.

هم اکنون نیز مساجد پایگاهی برای جمع آوری کمک های مردمی، تحقق مردم سالاری دینی، مرکز فعالیت های فرهنگی، محل پیوند نسل دیروز، امروز با فردا، مرکز مطالبات مردم و ... هستند و می طلبد هم مردم و هم مسئولان ضمن حضور در این مکان های معنوی، پاسخگوی نیازهای مسجد و مطالبات افراد محله مسجد محور باشند.

با توجه به نقش تاثیرگذار مساجد در جامعه اسلامی، نمایندگی خبرگزاری شبستان در استان کهگیلویه و بویراحمد به سراغ اسماعیل مدبر مقدم، از جوانان نخبه مسجدی، فعال فرهنگی، رسانه ای و اجتماعی این استان رفت تا نظر وی را در زمینه مسجد، کارکردها و جایگاه این مکان معنوی جویا شود که در ذیل از نظر خوانندگان محترم می گذرد.

ضمن معرفی، بفرمایید که مسجد در جامعه اسلامی چه نقشی می تواند در جامعه با توجه به کارکردهای مختلف در زمینه های گوناگون داشته باشد؟

اسماعیل مدبر مقدم، کارشناس ارشد فرهنگ و رسانه و فعال فرهنگی و اجتماعی استان کهکیلویه و بویراحمد هستم

اگر قرار باشد ما به بحث مسجد بپردازیم، ابتدا باید شناختی از مسجد داشته باشیم.

مسجد از صدر اسلام تاکنون، بیشترین نقش را در ساماندهی اجتماعی داشته است.

در زمان پیامبر گرامی اسلام (ص) که مسجد قبا را پایه گذاری کرد، شکل گیری همه حرکت های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی همه از دل مسجد بوده و به نوعی آگاهی جامعه در دل مسجد شکل می گرفته است.

ما وقتی می گوییم منبر نخستین رسانه در حوزه کلامی است، مسجد می تواند از تهاجم از جنس فرهنگ جلوگیری کند و حرکت های سیاسی قدرتمند را شکل دهد و مسجد می تواند محل تجمعات قدرتمند برای جلوگیری از تهاجم بیگانگان باشد، به این معنا که همه مسائل اجتماعی در دل مسجد شکل می گیرد که این کارکردی است که از ابتدای صدر اسلام تاکنون ما با این حوزه روبرو هستیم.

ما با فضاها و مکان هایی از جنس مسجد روبرو هستیم، ولی هیچ کدام کارکرد مسجد را نداشتند.

فضای مسجد مثل بسیاری از مکان ها در کشورهای دیگر که فضایی سکولار و فضای تک بعدی هستند صرفاً عبادتی نیست، بلکه فضایی است که دنیا و آخرت مردم در دل مسجد شکل می گیرد.

شاید بهترین جمله در مورد مسجد این جمله معروف حضرت امام خمینی (ره) است که می فرمایند «مسجد سنگر است»، یعنی وقتی شما کلمه «سنگر بودن» را می‌بینید، همه ابعاد و جوانب را نیز می‌بینید و قلب تپنده جامعه اسلامی را ما می توانیم مسجد ببینیم.

با توجه به آسیب هایی که در جامعه امروز وجود دارد، مساجد چه نقشی می تواند در راستای تربیت نسل جوان، مومن، متعهد و کاهش این آسیب ها ایفا کند؟

اگر ما بخواهیم با همان جمله معروف حضرت امام (ره) مبنی بر اینکه «مسجد سنگر است» پیش برویم، ما چند مسئله را داریم یکی اینکه قرار است ما در برابر تهاجم بیگانگان در حوزه فرهنگ و دیگر حوزه ها ایستادگی کنیم.

ولی ما گاهی اوقات می‌خواهیم تحقق فرهنگ ایرانی_ اسلامی را حاکم کنیم و گاهی می خواهیم به تمدن نوین اسلامی برسیم.

گاهی نیز حالت تدافعی داریم، به این معنا که ما در مسجد با تهاجم فرهنگی مقابله می کنیم.

گاهی ما می خواهیم به تمدن نوین اسلامی برسیم، تمدن نوین اسلامی یعنی تمدن اسلامی که پیامبر گرامی اسلام (ص) در دل مسجد شکل داده، تمدن نوین نیز باید از دل مسجد شکل بگیرد؛ یعنی مسجد باید پایگاهی باشد که همه تحرکات اجتماعی را برای رسیدن به تمدن نوین اسلامی به کار بگیریم.

به عنوان مثال در ایام کرونا مسجد تبدیل به کارگاه خیاطی برای دوخت ماسک و لباس های ویژه، پایگاه بسته بندی مواد غذایی برای نیازمندان کرونایی که دچار مشکل شده بودند، شد.

مسجد در زمانی که ما نیاز به این داریم که انرژی خود را در حوزه معنویت بالا ببریم، بهترین، امن ترین و سالم ترین مکان برای عبادت خداوند است.

در هر حوزه‌ای که ما بخواهیم جریان سازی اجتماعی را ببینیم (مثلاً دفاع مقدس) مردم محلات در مساجد جمع می شوند و برای حضور در جبهه ها اعلام آمادگی می‌کنند.

زیباترین واژه، سنگر بودن مسجد از که از طرف بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی مطرح شد که مسجد سنگر بودن خود را به تمام معنا به نمایش می‌گذارد و گاهی می تواند سنگر سخت باشد و گاهی می تواند سنگر مبارزه با جنگ نرم باشد.

در این زمینه مسجد در مقابله با آسیب های اجتماعی، تهدیدهای نرم، تهدید های سخت، رسیدن به جامعه اسلامی، تمدن نوین اسلامی، شکل گیری جریان های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی این مکان مقدس و مکان های معنوی شبیه مسجد تاثیرگذار هستند.

حسینیه ها، تکایا و امامزادگان همه در دل مسجد بوده و ما با نگاه مسجدی به این مکان ها نگاه می کنیم.

یکی از شعارهای دولت سیزدهم «نهضت بازگشت به مسجد» بوده، به نظر حضرتعالی آیا دولت توانسته در این راستا موفق عمل کند؟

به نظر من وقتی که ما از مسجد به عنوان سنگر یاد می کنیم و بحث تمدن نوین اسلامی را پیش می کشیم، چون مسجد قرار است تربیت نسلی را برعهده داشته باشد و در جامعه ای که رو به فروپاشی مطلق و انحلال است مثل جوامع غربی، مشخص می‌شود که تربیت نسلی در مکان هایی که بویی از معنویت در آن وجود ندارد، شکل گرفته است.

ولی وقتی ما می خواهیم تربیت نسلی را انجام دهیم تا تبدیل به یک نیروی کارآمد و فرهیخته شود، بهترین مکان برای تربیت چنین افرادی مکان های معنوی و عبادی مثل مساجد هستند.

بنده در این زمینه مثالی برای شما می آورم آیا شما تا به حال دیده اید که افرادی که پرورش یافته مسجد هستند تاکنون اقدام به خودکشی کرده باشند، یا در زندان‌ها باشند، یا دچار آسیب های اجتماعی شده باشند؟

در این زمینه به ندرت می توان شاهد همچنین مسائلی بین افراد مسجدی باشیم، زیرا خروجی مسجد مثبت بوده و انسان های کارآمد در این مکان پرورش پیدا می کنند.

در دولت سابق تا حدودی از نقش محوری مساجد غافل شدند و در مسئله مسجد سازی، مسجد محوری و پویایی مساجد کم کاری صورت گرفت.

چون اولویت باید مسجد باشد و دولت سیزدهم در شعارهای خود بحث «نهضت بازگشت به مساجد» را مطرح کرده، این موضوع در آمارهای پژوهشی که توسط کارشناسان صورت می گیرد باید مورد راستی آزمایی قرار گیرد.

این شعار، شعار منطقی و اصولی بوده و دولت سیزدهم این خلاء را احساس کرده که نقش مسجد که می تواند مهم ترین و کلیدی ترین نقش در جامعه باشد، از این نقش غفلت شده و دولت تلاش می‌کند تا این نقش را احیا کند.

با توجه به اینکه همه در جامعه اسلامی به نوعی مدیون مسجد هستیم و جایگاه مسجد باید حفظ شود، ما به عنوان مسئول، شهروند یا عضوی از جامعه اسلامی در قبال مسجد چه وظیفه ای داریم؟

با توجه به اینکه ما به مسجد نگاه تربیتی و عبادی داریم و مسجد در زمینه نشاط، پویایی، کنترل آسیب های اجتماعی، تبلیغ دین، مقابله با بحران های سیاسی و اجتماعی، مقابله با جنگ نرم دشمنان، تربیت نسلی، مقابله با جنگ فرهنگی و جنگ ترکیبی دشمنان نقشتاثیرگذاری دارد، در این راستا مردم و مسئولان باید نسبت به مسجد و نقش محوری آن حساسیت لازم را داشته باشند و مسئول در نظام جمهوری اسلامی با توجه به هزینه هایی که آسیب ها بر نظام تحمیل می کند باید این هزینه ها در راستای کاهش آسیب های اجتماعی و توجه به نقش محوری مساجد در جامعه صورت گیرد.

خانواده ای که اگر فردا روزی خدایی ناکرده فرزند او دچار آسیب های اجتماعی شود، باید هزینه بالایی در این زمینه متحمل شود و خانواده ها نیز می توانند در راستای نهضت مسجد سازی و همچنین رونق برنامه های فرهنگی در مساجد برای جذب نوجوانان و جوانان که فرزندان آنها هستند برای جلوگیری از آسیب های اجتماعی هزینه لازم را داشته باشند.

حاکمیت نیز نسبت به ساخت مساجد و حمایت از این مکان‌های معنوی وظیفه دارد، زیرا تربیت انسان‌های شایسته، ارزشی و تاثیرگذار نیز مدیون فعالیت های مساجد در جامعه است.

به همین دلیل حاکمیت، مسئولان و مردم یک نقش کاملاً مشخص، دقیق و منطقی دارند و باید تلاش کنند تا این مکان های مقدس احیاء و مساجد بتوانند رسالت خود را به بهترین نحو به سرانجام برسانند.

با توجه به اینکه مقام معظم رهبری امام جماعت را به عنوان مدیر مسجد معرفی کرده‌اند و سایر ارکان مسجد باید ذیل این شخصیت تاثیرگذار در مسجد فعالیت کنند، امام جماعت چگونه می‌تواند مسجد را فعال و پویا نگه دارد و اتحاد انسجام در بین سایر ارکان مسجد ایجاد کند؟

روحانیون نقش تاثیرگذار، کلیدی و بسیار مهمی داشته و دارند و یک امام جماعت خوب باید به روز باشد، به ویژه در زمینه تحولات نسلی که ما شاهد آن هستیم، مخاطب شناس و آگاه از مسائل روز جامعه، کشور و سایر جوامع دیگر و همچنین پاسخگوی مسائل و شبهات به وجود آمده باشد.

امام جماعت باید عامل وحدت باشد، مبارزه با فساد را در دستور کار قرار دهد و اهل رانت و باندبازی در حوزه مسجد نباشد تا بتواند به راحتی مسائل را حل کند.

امام جماعت نباید سیاست زده باشد و جامعه ما متاسفانه در حوزه های مختلف دچار این موضوع شده و اگر امام جماعت دچار سیاست زدگی شد، دوگانه های مختلف در مسجد شکل می گیرد و چنین امام جماعتی نمی تواند محور وحدت در مسجد و محلات باشد.

یک امام جماعت خوب باید بهترین عامل برای ترویج امر به معروف و نهی از منکر بوده و بتواند نسل مبارز و شجاع در مسجد تربیت کند و روحیه شهادت طلبی و ایثار را نیز در مسجد تقویت کند.

امام جماعت یک مسجد باید مشکلات مردم هر منطقه و محله را مشکلات خود بداند و در شادی و غم مردم شریک و در زمینه ازدواج جوانان و رفع مسائل، مشکلات و شبهات آنها پیش قدم باشد.

اگر امام جماعتی با چنین شاخصه‌هایی در مسجد فعالیت داشته باشد، چنین امام جماعتی عامل وحدت در محله و جامعه بوده و در زمینه تربیت نسلی نیز می تواند تاثیرگذار باشد.

امام جماعت فعال می تواند ضمن احساس مسئولیت، مسائل و مشکلات هر محله و منطقه را احصاء و راهکارهای لازم را با مشورت با سایر ارکان مسجد ارائه کند و می تواند اتحاد و انسجام لازم را بین ارکان مسجد ایجاد کند.

اگر صحبت پایانی دارید بفرمایید؟

به عنوان نکته آخر درخواستی از خانواده ها دارم، خانواده های ما در این جنگ بزرگ فرهنگی مسجد را پایگاه، سنگر، مأمن و بهترین پایگاه خود و سایر اعضای خانواده بدانند و اگر می خواهند در آینده فرزندان شایسته ای به جامعه تحویل دهند، باید به مسجد روی بیاورند تا فرزندان آنها نیز حضور در مسجد را به عنوان یک ضرورت احساس کنند که اگر این اتفاق نیفتد، ما در آینده نمی توانیم تضمین کنیم که با نسل خوبی روبرو هستیم.