امروزه توجه به کتاب و کتابخوانی، یکی از نشانه‌های رشد و تعالی فرهنگی است.[۱] عادت به مطالعه، امری اکتسابی است که مانند دیگر الگوهای رفتاری در روند اجتماعی شدن فرد، پایه اولیه آن در خانواده شکل می‌گیرد. عادت به مطالعه والدین، سبب تشویق اعضای خانه در پذیرش این مسئله می‌شود. آن‌ها به راحتی با کتاب انس و الفت می‌گیرند، به سوی آن جذب می‌شوند و مطالعه در زندگی‌شان، جزء امور ضروری تلقی می‌شود. تغییرات ارتباطی گسترده در جامعه امروز با ایجاد شکافی نسلی میان والدین و فرزندان، لزوم مراقبت خانواده‌ها را چند برابر کرده است.[۲] ‌علی‌رغم جایگزین شدن نهادهایی چون آموزش و پرورش و رسانه‌ها به جای خانواده در جامعه‌پذیر کردن افراد در سطح وسیع و مشغله‌ زیاد کاری و فکری والدین که سبب می‌شود وقت کمتری برای فرزندان خود داشته باشند، والدین هنوز هم می‌توانند فرزندان خود را با کتاب به عنوان دوستی مهربان آشنا کرده و تصویری جذاب و دوست‌داشتنی از آن در ذهن آنان ایجاد کنند تا فرهنگ کتاب و کتابخوانی در آن‌ها درونی شود. شیوه‌های ترویج کتابخوانی ۱. آشنایی با اهمیت و فواید کتابخوانی مطالعه، جزئی از نیازهای اجتماعی انسان است که هر فردی به وسیله آن، با اندیشه‌ها و افکار دیگران ارتباط برقرار می‌کند و از دستاوردهای علمی و ادبی دیگران بهره‌مند می‌شود. قرآن در باب اهمیت دانش می‌فرماید: «هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ:[۳] بگو آیا کسانی که می‌دانند با کسانی که نمی‌دانند، مساوی‌اند؟». بنابراین میان دانستن و ندانستن، خواندن و نخواندن فاصله بسیار است؛ زیرا علم و دانش، در بهبود کیفیت زندگی آدمی نقشی اساسی دارد.[۴] رهبر معظم انقلاب درباره اهمیت کتاب و کتابخوانی می‌فرماید: کتاب،‌ دروازه‌ای به سوی جهان گسترده دانش و معرفت است و کتاب خوب، یکی از بهترین ابزارهای کمال بشری است. کسی که با این دنیای زیبا و زندگی‌بخش،‌ دنیای کتاب،‌ ارتباط ندارد؛ بی‌شک از مهم‌ترین دستاورد انسانی و نیز از بیشترین معارف الهی و بشری محروم است. برای یک ملت، خسارتی بزرگ است که افراد آن با کتاب سر و کار نداشته باشند و برای یک فرد، توفیق عظیمی است که با کتاب مأنوس و همواره در حال بهره‌گیری از آن، یعنی آموختن چیزهای تازه باشد.[۵] مطالعه می‌تواند نشأت گرفته از انگیزه‌های گوناگونی باشد که مهم‌ترین آن‌ها ارضای میل شخصی، علایق ذوقی و حرفه‌ای و وسعت بخشیدن به این نوع علایق و ارضای نیازهای مبرم فکری، روحی و معنوی است.[۶] با توجه به اینکه جامعه‌ امروز، در استفاده از وسایل ارتباط جمعی به‌ویژه شبکه‌های اجتماعی غرق شده است، کتاب و کتابخوانی می‌تواند اثرهای بسیاری بر ذهن و عملکرد انسان در زندگی شخصی و اجتماعی داشته باشد. تحقیقات انجام ‌شده در سال ۲۰۰۹ در دانشگاه ساسکس[۷] نشان داده است که مطالعه، مؤثرترین روش برای مقابله با استرس است.[۸] امام صادق(علیه السّلام) فرموده است: «یَأْتِی‏ عَلَی‏ النَّاسِ‏ زَمَانُ‏ هَرْجٍ‏ لَا یَأْنَسُونَ‏ فِیهِ‏ إِلَّا بِکُتُبِهِم‏:[۹] روزگار پرآشوبی فرا می‌رسد که در آن روز مردم جز با کتاب‌های خود انس نمی‌گیرند». بنا بر تحقیقات منتشر شده در مجله‌ آنلاین نورولوژی،[۱۰] خواندن کتاب در تمام طول عمر باعث می‌شود که مغز در سنین پیری، توانایی خود را حفظ کند. بزرگسالانی که فعالیت‌های درگیرکننده مغز مانند کتاب خواندن و حل معما انجام می‌دهند، کمتر به بیماری آلزایمر مبتلا می‌شوند؛[۱۱] زیرا زمانی که افراد یک کتاب یا داستانی را دنبال می‌کنند، ناچارند چیزهای زیادی را به خاطر بسپارند. این امر موجب تقویت حافظه خواهد شد. داشتن برنامه‌ روزانه برای مطالعه و کتابخوانی نه تنها سبب کاهش استرس و یکی از بهترین روش‌های مقابله با اختلالات خواب است؛ بلکه سبب می‌شود افراد در مواجهه با مسائل زندگی، با آگاهی بیشتری تصمیم‌گیری کنند. کتابخوانی می‌تواند به عنوان یک سرگرمی رایگان، سبب بهبود کیفیت زندگی ‌شود. عضویت در کتابخانه‌های عمومی و بهره‌مندی از کتاب‌های آن‌ها، رسیدن به چنین مسئله‌ای را بسیار آسان می‌کند. ۲. پیشنهادهایی برای تشویق و ترغیب خانواده به کتابخوانی خانواده به عنوان اولین نهاد اجتماعی، نقش بسزایی در ارتقای سطح فرهنگ، رفتارها و عادت‌های فرد دارد. از این رو آشنایی فرزندان با کتاب و کتابخوانی، از خانواده آغاز می‌شود و رغبت‌های او در خانواده شکل می‌گیرد. محققان معتقدند عادت به مطالعه، عامل اصلی در میزان مطالعه افراد جامعه است. اگر فرهنگ کتابخوانی در جامعه رواج ندارد و از جایگاه ارزنده‌ای برخوردار نیست، باید علت آن را در بستر خانواده جست. باید علل بیگانه بودن فرزندان با کتاب و کتابخوانی را در رفتارهای والدین جستجو کرد؛ زیرا هنوز پدیده کتاب و کتابخوانی به عنوان یک نیاز و ضرورت واقعی مطرح نشده است. بررسی‌ها نیز حاکی از وضعیت نامطلوب مطالعه و کتابخوانی در ایران است تا آنجا که بر اساس آمارهای موجود در سال ۱۳۹۸، سرانه مطالعه در کشور، ۱۳ دقیقه است که در مقایسه با سایر کشورها، بسیار تأسف‌انگیز است.[۱۲] این در حالی است که می‌توان با به‌کارگیری برخی راهکارهای عملی برای تشویق خانواده به مطالعه، این آمار را ارتقا داد. برای مثال خواندن کتاب توسط جوانان خانواده برای والدین و سالمندان، گوش دادن به کتاب‌های صوتی برای افرادی که زمان کافی برای مطالعه کتاب‌های چاپی ندارند یا تهیه کتاب‌ برای افراد با شرایط خاص که متناسب با وضعیت جسمانی آن‌ها باشد، برخی از این راهکارهاست.